Türk müziği ve batı müziği

bütün drsler ve konular hakkında sunu,dökuman,pdf şeklinde ödevler,konu anlatımları bu başlık altında...

Moderatör: Tardigrada

Cevapla
Aurora
Site Yöneticisi
Mesajlar: 638
Kayıt: 18 Nis 2010 17:58
İletişim:

Türk müziği ve batı müziği

Mesaj gönderen Aurora »

TÜRK MÜZİĞİNDE KULLANILAN ÇALGILAR.

Öncelikle "Vurmalı Çalgılar" başlığı ile konuya başlayayım..

Vurmalı çalgılar

1-Bendir

Zilsiz büyük tef,nakkare ve kudümle birlikte kullanılan bir çalgıdır şuanda üstünde durduğumuz.Genellikle 40 ila 55 cm çapında daire şeklinde bir kasnağa deri germek suretiyle imal edilen bendirin belirgin bir özelliği de rezonans sağlamak amaçlı içinden gerilen iplerdir.Bendirin En garip kısmıda herhangi bir yakıcı aletle (çakmak,kibrit v.b.) ısıtıldığında daha kaliteli ses vermesi.

2-Darbuka

Darbuka deyince zaten zihinde az çok bişeyler canlanır ama ayrıntılarıyla incelediğimizde daha çok oynak ve eğlence amaçlı Düm ve Tek olarak adlandırılan iki ses vardır."Düm" sesini çalgının tam ortasına vurarak duyabiliriz."Tek" sesi daha çok süsleme ve doğaçlama amaçlı kullanılır.Doğal olarak bizim düğünlerimizin vazgeçilmezi bir çalgıdır.

3-Delbek

Bu çalgının tanımını Başta Google olmak üzere heryerde baktım.Ancak düzgün bir bilgi bulamadım.Bulduklarımın derlemesi olarak genellikle Fethiye'de çalınan Def benzeri bir çalgı genel olarak yaşlı kadınlar çalıyormuş ve kına gecelerinde kadınların olmazsa olmazıymış ne yazıkki gün geçtikçe unutulmaya başlamış.

4-Davul

Belli bir topluma göre en eski çalgıymış meğer, bizim düğünlerimizin vazgeçilmezi davul.Davul aslında çok basit bir çalgıymış.İki temel parça sayesinde oluşan bu çalgının ilk parçası silindir tarzı bir kasnak,İkincisi ise gövde kısmının iki yüzüne gerilmiş olarak geçirilmiş ince esnek bir malzemeymiş..Davulun Canım Türkiyemde ki yeri,neredeyse tüm kültürlerin içinde yer alan, Ramazan gecelerinin vazgeçilmezi, Zurna ile müthiş bir uyum oluşturabilen çok sevilen bir çalgı şeklindedir.

5-Nakkare

Yarım küre biçiminde bir çift küçük davuldan oluşan bir çalgı şuan incelediğimiz.Din müziğinin vazgeçilmezi olan bu çalgıya Aslında Kudüm adı veriliyormuş ancak Mehter müziklerinde kullanılmaya başlanınca adı nakkare olarak kulaklarda duyulmaya başlamış.Davullarının çapları 28-30 cm civarında biri büyük ve diğeri küçük olarak yapılan bu çalgının bu şekilde yapılmasının sebebine deyinirsek
farklı tını elde etmek amaçlıymış.Davullardan tiz sesi veren sol tarafa konulurken öbürü sağa konularak yapılırmış.Zahme adı verilen bir çift çubuklarla bu çalgı çalınmaktaymış.

6-Def

Parmak hareketleriyle çalınan bir çalgı.Bu çalgı diğerlerinden ziyade daha değişik ses veren bir çalgı.Herhalde çok eskilerde kullanılmış olması sebebiyle eşi benzeri olmayan topraklarımın kültürlerinde vazgeçilmez kervanına katılmasına sebebiyet vermiş.

7-Zil

Genelde Yapımında pirinç kullanılan bir çalgı.Ortasından geçen ,yine genellikle, ip kullanılan bir çalgı.Sesi güzeldir hoştur iki parmağa takılır birbirine vurulmasıyla kulağa yumuşak gelen sesler çıkarır.Bir memleketimizin vazgeçilmezi daha...

Nefesli Çalgılar

1-Duduk

Yapımında kayısı ağacı kullanılan Kafkasya'ya ait bir çalgı.Sesiyle insanı birsürü duyguya boğabilen bir özelliği var tabi bunun birazda çalan kişi ilede alakası var.

2-Kaval

Bu öyle bir çalgı ki bu çalgıya sahip olmayan kişiye asla çoban denmez.Vazgeçilmezidir çobanların.Genellikle şimşir ağacıdır bu çalgıyı oluşturan.Altında 1 üstünde 7 delik vardır.Kaval dilli ve dilsiz olmak üzere ikiye ayrılır.Dilli kavalın ucunda bir düdük bulunurken dilsiz kavalda içi boş bir boru olup güzel sesi çalan kişinin nefes teknikleriyle orantılıdır.

3-Mey

Duduk gibi genel olarak kayısı ağacı kullanılır yapımında.Üflemek için sıkıştırılmış kamıştan ağızlık takılarak çalınan bir çalgıdır.Doğu Anadolu'nun heryerinde rahatlıkla rastlayabilirsiniz.

4-Ney

Sık sık dinlediğim bir radyo programında katılan bir kişinin müthiş bir şekilde çaldığı belkide beni şu 15 yıllık hayatımda böylesine etkileyen o müthiş seslerin sahibi.Kargı adında Güneydoğu, Akdeniz ve Ege bölgelerinde yetişen budaklı bir kamış ile yapılır bu çalgı.Altta 1 Üstte 6 delik olmak üzere toplam 7 deliği vardır.Üzerinde 9 boğum vardır bu boğumlar sayesinde o kelimelerle bile güzelliğini ifade edemediğim ses elde edilir.

5-Sipsi

Burdur'da her adımınızda karşınıza çıkabilecek bir çalgı.15-25 cm uzunluğunda ince bir kamıştan yapılır.Tek ve iki parça halinde bulunabilmektedir.İki parçalı günümüzde daha yaygın olarak karşımıza çıkar.Sesin çıkmasını sağlayan ağızlığa cukcuk gövde kısmına gödlek denilmektedir.Üstte 5 altta 1 tane olmak üzere 6 deliği vardır.Bağlama,üç telli ve kabak kemane ile eşsiz bir uyum oluşturur.

6-Tulum

Tulum hakkında zihnimde canlandığı gibi bir tanımı var.Karadenizin o güzel bayırlarında o güzel yeşil manzaraya karşı çalınan bir çalgı bu sefer ki.Tanımını ele aldığımızda oğlak derisinden delik yerleri bağlanıp gövde bölümü elde edilir.Tulum o üflenen kısmının kamıştan bir sipsi olduğunu öğreniyoruz.İçine üflenen havanın sıkıştığını ve bırada parmaklar sayesinde ses elde edildiğinide es geçmemek gerekir.

7-Zurna

Davulun tanımını yaparken bahsetmiştim zurna ile müthiş bir uyum oluşturur diye işte şimdi bu zurnanın tanımına geldik.Yapılırken tahta metal ve kamış kullanılıyormuş.Zurnanın büyük parçasının sert bir ağaçtan yapıldığıda aklımızın bir köşesinde yer edinmiştir.

Gelelim Telli Çalgılara

Telli çalgıları 3 Başlık halinde inceleyeceğiz.

A.Yaylı telli çalgılar

1-Kabak kemane

Bu çalgı telli,yaylı ve deri kapaklı sazlarımızın tek örneği olma özelliğinesahip bir çalgıdır.Ege bölgesinde neredeyse herevde bulabileceğiniz bir çalgıdır.Gövdesi kabak veya hindistan cevizi,Göğsü deri,iki veya üç telli olan bir halk çalgımızdır.

2-Keman

Buda dört adet tele sahip yaylı perdesiz bir çalgı.Yayına arşe adı verilir ve yapay ya da gerçek at kılı kılı kullanılarak yapılır.

3-Kemençe

Bir karadeniz çalgısı daha.Bildiğimiz üzere Karadeniz'de çok karşımıza çıkan bir çalgıdır.Bir yay yardımıyla çalınan bu çalgının üç adet teli vardır.Gövdesinde birçok ağaç kullanılabilir.Bu kadar yazı içinden en emin cümlem;bu çalgı asla tarihe karışmayacak..Aynı diğer çalgılar gibi.

4-Rebap

Gövdesinde hindistan cevizi kabuğu kullanılır.Tel sayısı 1'de olabilir 5'de ve bu iki sayının arasında kalan sayılar kadar da olabilir.Rebap ismini hangi ülkede kullanılarsanız kullanın hep aynı anlama gelir.(Bir telli çalgı çeşidi olan kemençe gibi bir çalgı)

5-Yaylı tambur

Tamburun yaylı çeşididir.Gövdesi iki dizin üstüne sapı yere dik konularak bir yayla çalınmaktadır.En dikkat çekici özelliği insan sesine en yakın saz olduğu söylentisi.

6-Sînekeman

Aslında bu kemana "Aşk kemanı" anlamına gelen viola d’amore adı vermişler Avrupalılar.Yazılanlara göre bu çalgıyı Avrupa'lı diplomatlar ülkemize kazandırmışlar.Bizim dilimizdeki sînekeman adının verilmesinin sebebine gelince bu çalgı göğüs kısmına dayanarak çalındığı için bizdede sînekeman (göğüsün bir başka anlamıda sînedir).Ne yazıkki zamanla rabet azalmış eskisi kadar önemsenmemiş ve bu durumdaki en büyük pay violon çalgısına ait.Buçalgıya artan ilgi sebebiyle sînekemanı tarihe karışmak üzeredir.(Hatta karışmış bile denilebilir.)

B.Mızraplı telli çalgılar


1-Bağlama

Güzel yurdumun gururu bağlama.Çocukluğumdan beri bağlama hep karşıma çıkmıştır,gerek saz adı altında gerek başka bir isim altında aynı binlerce insanın hayatına girdiği gibi.7 teli olan bu çalgıyı tezene ile ustalığını gösterir yurdumun insanı.Anadolu'mun bir kaval gibi bir kemençe gibi vazgeçilmezi bu çalgının koltuğunu şu dönemde gitar hedeflemiş ve o yolda ilerlemekte ama farkında değil sazın asla unutulmayacak bir çalgımız olduğunu.Sanki bin yıllık çalgısıymış gibi gitarı bu yolda ilerlerken yardım eden aynı zamanda bin yıllık çalgısını unutan benim yurdum insanı olması bir hayli üzücü.

2-Cura

Cura bizim bağlamamızın ailesinden bir çalgı.Bu çalgı bağlamaya oranla biraz daha az teli olan ( 6,5,4 telli ) daha az duyulmuş ama bağlama gibi sevilen bir çalgımız.Akdeniz taraflarında daha yaygın olarak kullanılıyor.Bu güzel çalgımız bağlamadan daha ziyade oyun havaları için kullanılmakta.

3-Cümbüş

Bu çalgının diğerlerinden farkı diğerleri gibi tarihi yüzyıllar öncesine dayanmıyor.20.yüzyılın başlarında Zeynel Abidin CÜMBÜŞ tarafından hayatımızda yer almış.En dikkat çeken tarafı bu çalgının sapını çıkarıp bir gitar sapı takarak ve tellerinide gitar telleri ile değiltirirseniz bir gitar gibi ses verebiliyormuş.Sadece gitarla sınırlı değil bu özelliği mandolin,cura,saz ve banjo bu özelliğe dahiller.(Başka birçok çalgıya çevirebiliyormuşsunuz.)

4-Hegit

Daha çok DoğuAnadolu'da çalınan bu çalgı buralardaki değerini zamanla kaybetmiş.Bu çalgı diğer telli çalgılardan ayıran özelliklerden birisi çalınırken tellere basılarak değil tırnaklarla yan taraftan tele değdirilerek çalınışıdır.Kastomonu ilimiz bunun gibi birçok çalgımıza sahip çıkmış ve düğünlerde kınalarda ve bunun gibi kutlamalarda eğlencelerde hep bu tür çalgıları kullanıyormuş..

5-Kanun

24 27 perdeli bu çalgının her bir perededeki sesi 3 tel tınlatıyor.Ba çalgının yapımında büyük bir emek harcamak lazım.Çalgıyı çalmak ayrı bir zor bunu öğrenmek ayrı bir zor.5 yıl gibi bir sürede tamamen öğrenebileceği tahmin ediliyor.Bu çalgıda sesine aşina olduğumuz çalgılar arasında.

6-Kopuz

En eski halk çalgımız olarak bilinen bu çalgıyı çalan ozanlara "kopuzcu" adı veriliyor.Bu çalgının mızrap ile çalınanlarına "Kopça kopuz" adı verilir.

7-Lavta

Bu çalgının tarihi sümerliler dönemine dayandığı sanılıyor.Sebebi ise çalgının ilkel bir şeklinde kalıntılar bulunması.18.yüzyılda bizim müziğimize giren bu saz 19. yüzyılda unutulmaya başlandı.Uda çok benzemektedir.

8-Tambur

Bu sazın ismi aslında tanbur olarak bilinir.Doğrusu tamburdur.Tamamen bizim müziğimizi yansıtan bu çalgı yurdum insanının kalbinde taht kurmuştur.Bu çalgıyı icra eden kişiye "Tanburi" adı verilmekte.

9-Tar

Bu bizim bağlamanın koltuğunu hedefleyen gitarın kökenini bu çalgı oluşturur.Türkiye'de çalınan bu çalgı aslında Azerbaycan çalgısıdır.Bu çalgının İran'da 5 telle Azerbaycan'da 11 telle çalındığı bilinmektedir.

10-Ut

Aslında en çok bahsedilmesi gereken çalgılardan birisi bu çalgımız.Adını 5 dakika öncesine kadar ud olarak bildiğim bu çalgının gerçek adı ut şeklindedir.Yine bir radyo programında sesini duyduğum bu çalgıyı gerçekten çok severim.Bu çalgımızın gövde yapımı için önerilen ceviz,maun,erik ve kayısıdır.16. yüzyıl ve 19 yüzyıllar arasında değerini kaybeden bu çalgımızı Araplar "Sazların kraliçesi" adını vererek bu zarif çalgıyı aş tâcı etmişler.Bu çalgıyı çalan kişiye "udî" adı verilmekte.

Vurmalı telli çalgılar

Santur

72 ila 160 telden oluşur.Ahşaptan küçük çekiçleri bu çalgıya vurarak ses elde edilir.Biçimsel olarak kanuna benzemektedir.Ülkemizde pek de yaygın değildir.Bir efsaneye göre bu çalgı kadın sesine benzediği için İran'da 500 yıl boyunca şah tarafından yasaklanmış.







Batı müziğinde kullanılan çalgılar

A.YAYLI-TELLİ ÇALGILAR

1-Viyola

Şekli kemana benzemektedir.Biraz daha büyüktür ve renk açısından daha göze hoş gelir.Her bir telinde farklı bir insan farklı bir duygu taşır.

2-Çello

Akustik olarak kullanılan bu enstrüman her mekanda çalınır.Yayın tellere olan teması ile titreşen tellerden ses çıkar.

3-Kontrobas

Yaylı çalgılaradan en kalın sesi olan çalgıdır.Telleri özel bir çelikten yapılmıştır.Parmak yardımıyla veya yay kullanarak çalınabilir.Dünyada sıkça kullanılır.

4-Keman

Buda dört adet tele sahip yaylı perdesiz bir çalgı.Yayına arşe adı verilir ve yapay ya da gerçek at kılı kılı kullanılarak yapılır.

B.ÜFLEMELİ ÇALGILAR

1-Flüt

Üç parçanın birleşmesiyle oluşan enstrümandır.(baş-gövde-kuyruk).İlkokulda bu çalgıyı çalanlardan oluşan bir koroda yer almıştım.Ağızlık kısmı alt dudağa getirilip sağ omuzun tarafına doğru tutulur ve bu şekilde çalınır.

2-Klarinet

Çok parlak bir sese sahiptir.Ustası olan biri bu çalgı ile harikalar yaratabilir.Ülkemizde Hüsnü ŞENLENDİRİCİ'nin bu konu üzerine pek anlam veremediğim bir ünü vardır.

3-Saksofon

Pirinçten yapılır.Ağız kısmındaki kamış sayesinde ses çıkarır.Ülkemizde pek yaygın değildir.Metal kullanılır yapımında.Klarinet ile yapı bakımından büyük benzerlik gösterir.

4-Obua

Ağız ve hava basıncı ile ses elde edilir.Çift kamışlı bir ağızlık üflenir.hoş bir sesi vardır.Orkestrada la sesi obuadan alınır.

5-Fagot

Ses aralığı 3,5 oktavdur.uzunluğu 1,5 metre'ye yaklaşır.Yapımında genel olarak akçaağaç kullanılır.Kalak,çizme,bas,kalak olmak üzere 4 parçanın birleşmesiyle oluşur.

6-Trompet

bakırdır.Üflemeli bir çalgıdır.Diğer çalgılardan farkı üfleme esnasında ses düzenlemesi yapıyor olabilmesidir.Adı trombon ile çok karıştırılır.(özellikle ben)

7-Trombon

Fincan biçiminde bir ağızlığa dayanan dudakların titreşmesiyle ses çıkarmaktadır.Boru uzunluğunu değiştiren bir sürgüsü vardır.Bu sürgü çalgının farklı ses çıkarmasını sağlar.

8-Korno

Bakırborudan yapılan bu çalgı kıvrımlı şekli ile dikkat çeker.Boru uzunluğu 3,5 metreye yakındır.En önemlisi bu çalgıdadelikyoktur dudakların hareketiyle ince yada kalın ses elde edilir.

9-Tuba

Pirinç ve bakırdan yapılır.Bakır çalgılar arasında en kalın ses özelliğine erişmiş çalgıdır.Anladığım kadarıyla orkestralarda kalıcı damgasını yemiş bandolarda vazgeçilmez rütbesine ulaşmış yüksek baslı alet.

C.VURMALI ÇALGILAR

1-Timpani

Yapımında büyük emek harcanan dış derisinde davul derisi barındıran (wikipedia'da yazılana göre büyük bir kaseyi andırıyormuş yazan kişi gözlük kullanıyor olmalı)bizim oryantel müziklerimiz içinde bulunan darbuka benzeri bir alet.

2-Zil

Genelde Yapımında pirinç kullanılan bir çalgı.Ortasından geçen ,yine genellikle, ip kullanılan bir çalgı.Sesi güzeldir hoştur iki parmağa takılır birbirine vurulmasıyla kulağa yumuşak gelen sesler çıkarır.

3-Üçgen

Benim ilk olarak cedric çizfilminde rastladığım adından anlaşılacağı üzere üçgen şeklinde tokmak ile vurulan (wikipedia'da yazan bu bana göre bir çubuk yardımı ile ses veriyor)Yeniçeri mehter müziğindede kullanılmıştır.Genellikle ritim tutmak için kullanılır.

4-Kastanyet

Tahta olan bu çalgı kelime ile ifade edilişi "çakata çakata" olan bir ses çıkarır marifet ister.Ritim tutmak için kullanılır genellikle.İspanyollar bu aleti çok severler.(tamamen araştırmalarım sonucu)

5-Çıngırak

Yapımında metal kullanılmış çalgıdır.salladıkça içinde asılı olan tokman biçimde madde yüzeye çarparak ses verir.

6-Def

Parmak hareketleriyle çalınan bir çalgı.Bu çalgı diğerlerinden ziyade daha değişik ses veren bir çalgı.Herhalde çok eskilerde kullanılmış olması sebebiyle eşi benzeri olmayan topraklarımın kültürlerinde vazgeçilmez kervanına katılmasına sebebiyet vermiş.

7-Trampet

23 nisan'da karşıma hep çıkan bir çalgı bu.(Hep kıskanmışımdır bunu çalanları)2 çubukla çalınan bu çalgı ritim tutmak için kullanılabilir.Askeri törenlerin vazgeçilmezi,23 nisan'ın unutulmazı,Orduların değişmez çalgısıdır.

“Ödev Arşivi,Sunular,Konu Anlatımları” sayfasına dön